Локално буџетирање – учествуваат ли жителите на Крушево, Кривогаштани и Прилеп во овој процес?

Партиципативно буџетирање е процес на донесување одлуки во заедницата со непосредно и директно вклучување на граѓаните во процесот на давање идеи и предлози за начинот на распреелба на јавните средства. Истото, предвидува вклучување на жителите на една општина во процесот на подготовка на општинскиот буџет и неговите приоритети и задачи. Дали овој процес е пракса во нашите општини? За да одговориме на ова прашање, спроведивме фокус групи со жители на Прилеп, Крушево и Кривогаштани, кои дадоа подетални информации за нивните искуства и вклученост во креирањето на буџетот на општината во која живеат.

За жал, искуствата во сите три оптшини се речиси идентични. Слаба вклученост и информираност на жителите за процесот на креирање на локалните буџети.

„До сега никогаш не сум бил вклучен во креирањето на општинскиот буџет. Нашето мислење никој не го слуша“ –жител на општина Кривогаштани, 26 години, студент.

„Искрено, ниту сум учествувала ниту сум била информирана дека имам право да учествувам во процесот на креирање на буџетот“ – жителка на Прилеп, 33 години, економист.

„ Немам никакво искуство досега со креирањето на буџетот на локалната самоуправа, затоа што сметам дека тоа е многу затворена институција“ – жител на Крушево, 34 години, теолог.

На што се должи тоа? Генерално, жителите и останатите локални засегнати страни ретко учествуваат во процесот на локално буџетирање: од една страна, поради нивната ниска свест и интерес за тоа како оваа активност може да им биде корист; од друга страна, бидејќи локалните самоуправи продолжуваат да се однесуваат самостојно во процесот на буџетирање и да даваат приоритет на трошењето врз основа на сопствените убедувања, а не на фактичките проценки за потребите и ефективноста.

„Жителите на Кривогаштани не се заинтересирани да учествуваат во овој процес. Радо би седеле и пиеле кафе, отколку да предизвикаат некаква промена“ – жителка на општина Кривогаштани, 32 години.

Како да се надмине тоа? Во дискусиите со граѓаните на овие три општини произлегоа препораки од нив за поефикасна и поголема нивна вклученост во општинското буџетирање, како на пример:

„Јас сум сепак за едно посебно независно тело од три до пет лица, што ќе си го одберат граѓаните и тоа тело ќе биди во директна комуникација со Советот. Се знае: октомври се прават плановите каде ќе се насочат годишни, акциони и така натаму. Декември се гласа Буџетот. Кога ќе се изготви акциониот план, тоа тело е должно да ги собери, ене ја салата... не може да ги даде сите податоци. И не е фер да се дадат сите податоци. Да бидеме реални. Секое населено место да има приоритет. Граѓанските организации треба да бидат вклучени и би сакала и бизнис секторот да биде вклучен.“ - жителка на општина Кривогаштани, 32 години, вработена во невладин сектор.

„Еве јас ќе кажам. За поефикасно да биди то, нека се организира еднаш месечно еден форум, средба на граѓаните со Градоначалникот. Нека се кажат проблемите, нека има од страна на Градоначалникот: излегувам и кажувам ова и ова, ова и ова, овие се средствата. Еднаш месечно е доволно средба со граѓаните. Отворена  средба со граѓаните. Ете ја салата ја имаме, ете луѓе повелете што имате да ми кажете, што имам да ви кажам на вас.“ - жител на општина Кривогаштани, 24 години, студент, член на Младинскиот совет во општина Кривогаштани.

„Мислам дека е добро да постои некаков локален информатор и така ќе бидат повеќе информирани за тоа што се случува во општината и какви потреби има... “ - жител на општина Крушево, 29 години, стоматолог.

Сепак, воведувањето на разни тела/информатори кои ги предлагаат жителите, нема во голема мера да го реши проблемот на (не)вклученост на жителите во креирањето на локалните буџети. Пред се треба да се работи на зголемување на мотивацијата на жителите да учествуваат во овој процес, со оглед на тоа што локалниот буџет истиот се полни со нивни пари, а активностите и идеите што ќе се финансираат со тие пари треба да водат кон подобрување на животниот стандард на жителите.

*Автор на текстот е истражувач од Институтот за економско истражување и политики FINANCE THINK – Скопје, кој го спроведува проектот „Активно вклучување на граѓаните во креирање и мониторинг на локалниот буџет и јавните набавки“ во рамки на регионалниот ЕУ Вебер проект, поддржан од Инситутот за Европска Политика Скопје.