Инвестиции и состојби во Македонското здравство

Зголемени инвестиции во здравство

Буџетските средства наменети за Министерството за здравство континуирано се зголемуваат. За пет години, владините инвестиции во здравството пораснале за 3.7 милијарди денари, или од 0.49% од БДП во 2010, на 1.05% во 2015 година.

Графикон 1: Буџет на Министерство за Здравство

Најголем дел од расходите на министерството се трошат за финансирање на трите главни програми: капитални инвестиции, превентивна здравствена заштита и куративна здравствена заштита. Куративната здравствена заштита вклучува бесплатни мерки за лекување на одредени заболувања и превенција и унапредување на здравјето на населението, а особено за ранливите категории на граѓани.

Покрај зголеменото финансирање на буџетот на МЗ, во изминатите пет години се забележани и значајни измени во структурата на расходите. Имено, до 2012 година, приоритетни биле капиталните инвестиции, со оглед на тоа што над 40% од вкупните расходи се издвојувале за финансирање на овие инвестиции, кои вклучуваат: реконструкција на јавните здравствени установи, набавка на медицинска опрема, изградба на нови клинички и дијагностички центри и слично. Но, од 2012 година, се забележува континуиран пад во износот на средства наменет за финансирање на овие инвестиции, и веќе во 2015 година, само 21% од вкупните расходи се наменети за капитални инвестиции. На сметка на нив, се забележува постојан раст на средствата наменети за финансирање на куративната заштита. За период од пет години, учеството на расходите за куративна заштита во вкупните расходи на МЗ, се зголемило за неверојатни 43 п.п (Графикон 2).

Графикон 2: Структура на расходи на Министерство за Здравство

Влошени здравствени услуги

И покрај зголемените инвестиции во здравството, анализата на одредени индикатори покажува влошување на состојбата со здравството во Македонија. На пример, според графикон 3, пристапот до примарна здравствена заштита, односно пристапот до болници, лекари и амбуланти кои вршат дневни лекарски услуги е намален од 92% во 2010, на 88% во 2015 година. Дополнително, според последниот извештај на ФЗОМ, бројот на стоматолози бележи зголемување од 6 проценти за последните 5 години но бројот на општи лекари и гинеколози се намалил за 12 и 3 проценти, соодветно.

Од друга страна пак, иако клиниките и државните болници се главните установи каде што се лекува најголем дел од населението, за четири години забележано е 18 процентно зголемување во бројот на случаи третирани во приватни болници. Дополнително, месечниот трошок за здравје, употребено од едно четиричлено домаќинство, во 2015 година изнесува 1248 денари, што е за 168 денари повисок трошок во однос на 2010 година. А, според податоците на Светска Банка пак, out-of-pocket или дополнителните трошоци за здравје како процент од вкупната потрошувачка за здравство изнесуваат 36.7 проценти што означува дека една третина од вкупните трошоци наменети за здравство ги плаќа населението од свој џеб што во основа е дополнителен трошок за граѓаните.

Графикон 3: Пристап и трошок за здравје

Дали намалените капитални инвестиции во здравствена инфраструктура, модерна опрема и нови центри за лекување водат до подобро здравство? Дали застарените програми за здравствена заштита водат до поздраво население? Дали намалениот пристап до основни здраствени услуги и зголемениот трошок за здравство, резултираат во тоа да, 11% од населението кое има потреба од лекарски преглед или лекување, не може да отиде бидејќи услугите се скапи или бидејќи треба предолго да чека?

М-р Иван В’чков

Економски аналитичар во Finance Think