Дел од последиците на големата депресија од минатиот век се припишуваат на
масовното повлекување на депозити. Од поблиската иднина, масовно повлекување на
депозити имаат искусено Шпанската банка “Banesto” и Малезиската “MBf Finance Berhad” во 90 тите години, а при последната финансиска криза од 2008 година
банкротираа повеќе банки. Трошоците за
спасување на банките и банкарските системи се огромни. Според статистиката на Меѓународниот
Монетарен Фонд, санацијата на банкарските системи достигнува и до 57% од БДП
(случајот на Индонезија). Масовното повлекување на депозити е причината за
банкротства на банки но и извор за финансиска криза. Масовното повлекување на
депозити настанува поради недоверба на штедачите за сигурноста на нивните
депозити. Може да биде случај на индивидуална банка, но и поретки но неисклучени масовни
повлекувања на депозити во цел банкарски систем. Во случаи на општо масовно
повлекување на депозити, постои ризик од целосно банкротство на банкарскиот
систем и сериозни последици за целокупната економија. Со ваков ризик се соочува
моментално Кипар.
За да добие Кипар финансиска помош од 10 милијарди евра од Еврозоната, потребно е да им конфискува 5,8 милијарди евра на штедачите. Притоа, штедачите со депозити од 20000 до 100000 евра ќе мора да платат 6,75%, додека оние над 100000 евра 9,9% од нивниот депозит. За возврат штедачите ќе добијат акции во банките. Оваа понуда, можеби немаше за цел да ги оштети штедачите со мали депозити и беше наменета за Руските тајкуни кои го третираа Кипар за даночен рај, но ваквата понуда од страна на Европските лидери створи паника помеѓу штедачите во Кипар. Штедачите исплашени за сопствените депозити, масовно ги повлекуваа парите од банкоматите, а повлекувањето на депозитите од сметките е се поизвесно штом ќе се отворат банките. Во меѓувреме, првичната понуда е се поизложена на критика од страна на високи функционери во светот како рускиот претседател но и некои министри од Еврозоната, како и експертската јавност. Парламентот на Кипар не ја изгласа првичната понудата за финансиска помош за конфискација на депозитите од Еврозоната, но довербата на штедачите е веќе разнишана.
Последиците од ваквата состојба можат да бидат значително поголеми од
износот за кој беше “истргувана” довербата на штедачите. Прво, масовното повлекување
на депозитите ќе предизвика нелквидност и несолвентност и на здрави банки во
системот. Второ, евентуален колапс на банкарскиот систем ќе се прелее врз економската
стабилност. Трето, ризикот од прелевање на недовербата во банкарските
институции може да се прелее и во други земји од Еврозоната, посебно оние како
Шпанија, Грција и Италија кои користат финансиска помош од Еврозоната. И
четврто, довербата на штедачите е тешко да се врати, а во случајот на Кипар
покрај домашните, многу позначајни се странските штедачи.
Постојат неколку варијанти кои може да се случат. Првата е да се прифати финансиска помош од Еврозоната но да се преиспита првичниот договор, и наместо да им се конфискуваат депозитите за замена за акции од банки кои пропаѓаат, да се претворат во подолгорочни обврски или депозитни сертификати, што е поразумна варијанта. Втората варијанта е да не се прифати понудата за финансиска помош од Еврозоната. Во оваа ситуација Кипар може да бара финансиски седства од други извори (Русија), притоа ќе се заштити позицијата на даночен рај. А доколку не обезбеди средства за докапитализација, двете најголеми банки ќе банкротираат, со ризик за прелевање на банкротствата врз целиот банкарски систем, а загубите од осигурените депозити се проценуваат на 30 билиони евра. Ова е најнепожелната варијанта, со најголеми последици и за Кипар, но и за Еврозоната.
Благица Петрески, докторант
Главен Економист во "Finance Think"
Comments
Post a Comment